ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kunstenaars
Venema, Libbe - door Marc de Klijn
Libbe Venema - schilderijen en grafiek
door Marc de Klijn
Libbe Venema is 5 juni 1994 in zijn woonplaats Dalerveen (Drenthe) op 57-jarige leeftijd gestorven. Ars longa vita brevis, zegt het spreekwoord. De mens is niet meer, maar zijn werk is er nog steeds, in grote hoeveelheden. De artistieke erfenis van Libbe Venema liegt er niet om en wordt thans beheerd door zijn weduwe Johanna Venema-Meijerink.
Speciale aandacht wil ik vragen voor het buitengewoon goed verzorgde, overzichtelijke en rijk geïllustreerde boekwerkje getiteld: Libbe Venema - schilderijen en grafiek. Op A4-formaat worden binnen de omvang van 36 pagina's maar liefst 90 reproducties van kunstwerken in kleur vertoond, voorzien van titels, jaartallen, formaten en techniek. De catalogus is duidelijk chronologisch bedoeld en thematisch gerangschikt. Uit de jaren '60 en '70 wordt het werk van Libbe Venema fragmentarisch getoond, maar uit de laatste 10 jaren van zijn leven redelijk consistent.
De verschillende thema's zijn in al hun varianten qua opzet, kleur en formaat overzichtelijk weergegeven, en gelukkig met voldoende witmarge omkaderd. In het begin landschappen, dan sprookjessteden en treintjes. Tussendoor linoleumsneden in zwart/wit. Heftige kruisigingbeelden uit 1974, en wat rustiger uit 1986. Beelden van de holocaust uit 1987, verstild en geladen van atmosfeer. Tafels als vereenzaamde abstracte, maar toch kleurrijke vlakken uit 1986. Opnieuw landschappen van rivieren in sombere tinten bruin en blauw; prachtig van sfeer, indringend in hun eenvoud en elementaire kracht. Opnieuw tafels in primaire kleuren, beladen met voorwerpen die niet nader aan te duiden zijn. Dan heel concrete stillevens met kommen, bussen, flessen en een theepot uit 1989. Libbe herneemt vaak dezelfde thema's en voegt daar een element aan toe, of reduceert juist en verandert van kleur. Aarzelend begint vanaf 1990 het kleurenpalet lichter te worden, en wel in grote vierkantig opgezette landschappen. Dit formaat houdt hij aan in 1991. Wellicht door de zonnige omgeving van het Franse landschap, of door de kleurige bloemenpracht wordt het werk lichter en blijer van uitstraling. Met name de beelden uit de Ardèche zijn helder en fris van kleur. Het vierkant is op zich al een rustgevend en uitgewogen formaat; een rechthoek vraagt altijd om een soort tegenwicht om de balans te vinden in de ongelijkheid. Juist in deze laatste jaren moet het vierkante formaat Libbe een diepe rust geschonken hebben, en een neutrale ondergrond waarop hij naar believen en kunnen zijn intense kleuren mocht uitleven. Dat spreekt vooral uit de kleinere vierkante landschappen uit 1993 en het meest uit de schitterende bloemenstillevens uit 1994, die fel in hun kleurstelling zijn en ongelooflijk krachtig.
Het boek laat niet alleen een thematisch overzicht zien, maar vooral een climax van een diepgravend mens die alles wat in hem leefde en wat hij te bieden had aan anderen op het doek geschilderd en aan het licht gebracht heeft. Uit het werk spreekt eenduidig Libbe's onvermogen om dergelijke uitspraken in woorden te doen. De beelden zijn er des te sterker om. Navoelbaar is met welk een intense vreugde deze late werken geschilderd zijn, maar ook met welk een immense pijn in de wetenschap dit alles eens te moeten achterlaten.
Steeds weer is het overrompelend en inspirerend om in Libbe Venema een kunstenaar bezig te zien die zich als mens volkomen compromisloos overgaf en die zozeer volkomen in zijn werk kon opgaan. Benijdenswaardig, ja, maar het heeft ook iets mysterieus. Want zoals Gerrit Nijhof in een nawoord heel treffend opmerkt: er blijft in ieder kunstwerk een essentie, waarin de kunstenaar zich wel bekend maakt, maar zonder zichzelf geheel prijs te geven. Libbe Venema heeft ondoorgrondelijke opstandingbeelden geschilderd waarin de hoop op en de verwachting van het eeuwige leven doorklinkt. En tegelijk heeft hij met deze sublieme abstracte werken het onzegbare weten uit te drukken, en eerder een onbeantwoorde vraag gesteld, dan een voortijdig antwoord gegeven! In juist deze beelden gaat hij vele malen verder dan het bezingen van de schoonheid van de schepping. Hij opent nieuwe wegen. Hij leert ons te zien in plaats van (slechts) te kijken! Daarom is het jammer dat dit overzicht geen echt kunstboek is geworden, maar eerder een veredeld cahier.
Gepubliceerd in het tijdschrift Bij de tijd. De details over de tentoonstelling van Libbe Venema’s werk in 1998 zijn weggelaten.