Kerst - Madonna van het kruis M. Brocklesby

Malcolm Brocklesby: Madonna van het kruis 

Een weggekruist leven

door David Pott

Mocht je in Yorkshire zijn, dan is de Mount Grace Priory dichtbij Northallerton zeker een bezoek waard. Tussen 1398 en de opheffing van de Engelse kloosters in 1539 woonde er een gemeenschap kluizenaars die tot de Kartuizers behoorde. De ruïnes van de cellen van de monniken omgaven een ruime binnenplaats. Een van de cellen is gerestaureerd.

Op de plaats van het altaar staat nu iets wat vanuit de verte lijkt op een kruis, maar wat als je dichterbij komt een beeld blijkt te zijn van Maria die het Christuskind aan God aanbiedt om ermee te doen naar zijn wil. De beeldhouwer Malcolm Brocklesby (1933-2010) maakte dit beeld, waarvoor het schilderij The Shadow of Death (ca. 1873) van Holman Hunt de inspiratiebron vormde. Op dit doek strekt Jezus zijn armen in Jozefs werkplaats uit na een dag hard werken. De avondzon werpt een schaduw op de muur achter hem. Maria, knielend, ziet in de schaduw een dreigende voorspelling van Christus’ kruisiging.

Aanvankelijk wilde Brocklesby een beeld maken, waarbij de Madonna zelf een voorteken van de kruisiging zou vormen. Hij wilde het van voren vanaf de grond belichten, zodat er een schaduw op de muur erachter zou vallen. Maar toen hij aan de maquette werkte, leek het hem logischer om van de rug van de figuur zelf een kruis te maken. Dit bepaalde Maria’s houding met haar schouders naar achteren en haar armen horizontaal, waarmee ze het kind hoog opheft in een gebaar van toewijding.

De inscriptie op een plaat op de grond voor het beeld geeft Brocklesby’s intentie weer:

Deze Madonna is niet de volgzame en nederige figuur uit veel werken uit de Renaissance, maar een vastberaden en intelligente jonge vrouw die het wonderlijke belang van haar roeping begrijpt, als ze haar Kind overdraagt aan haar Schepper. Ze is zich ook bewust van het lijden dat dit met zich mee zal brengen. De figuur van de Madonna valt samen met het kruis, het duistere en schrikwekkende symbool in het hart van het christendom dat een onontkoombaar deel van haar bestaan uitmaakt. Haar gezicht is echter eerder sereen dan angstig. Ze kijkt voorbij het kruis naar de opstanding en de manier waarop ze het Christuskind omhooghoudt, wijst eerder vooruit naar de hemelvaart dan naar de offerdood die het kind eerst te wachten staat.

Maria’s kleding, met het touw om haar middel, herinnert aan de monniken die in dit klooster woonden. Misschien maakte de kunstenaar het beeld expres zo, dat het zowel een man als een vrouw kan zijn, omdat het op die manier tot ieder van ons kan spreken over het geven van alles wat we hebben aan God.

Maria offert haar enige zoon met gestrekte rug, net zoals Abraham bereid was Izaäk te offeren en God zijn enige Zoon. Ze staat daar in een houding van algehele kwetsbaarheid en beschikbaarheid voor God. Dit is het weggekruiste leven – als je van achteren naar het beeld kijkt, blijft alleen het kruis over. Maria is één geworden met Christus in de vorm van het kruis. ‘Ik ben met Christus gekruisigd,’ zei Paulus toen hij sprak over het opgeven van ons eigenbelang en de overgave aan de wil van God.

*******

Malcolm Brocklesby: Madonna van het kruis, 1996, Mount Grace Priory, Yorkshire, Engeland.

Malcolm Brocklesby (1933-2010) was een mijningenieur die beeldhouwer werd. Zijn beelden vonden de weg naar talrijke collecties. Zijn meest bekende werken zijn The Defenders bij Helmsley Castle en zijn Madonna of the Cross op het terrein van Mount Grace Priory.

David Pott woont dichtbij Bishop Auckland in County Durham, Engeland. Hij heeft grote interesse in de geschiedenis van kloosters en de opkomst van nieuwe kloostergemeenschappen. David en zijn vrouw zijn verbonden met de wereldwijde Northumbria Community, zie www.northumbriacommunity.org.    

Voor meer informatie over Grace Mount Priory, ziehttp://www.english-heritage.org.uk/visit/places/mount-grace-priory/

ArtWay beeldmeditatie 24 december 2017