ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kunstenaars
Sutherland, Graham - BM - Francis Hoyland
Graham Sutherland: De graflegging
Christus en zoveel anderen
door Francis Hoyland
De vroege schilderijen van de Britse kunstenaar Graham Sutherland (1903-1980) gingen over momenten van intens gevoel die hem ten deel vielen als hij zich onderdompelde in het Engelse platteland. Hij was een landschapschilder in de traditie van Samuel Palmer. Deze doeken waren eerder mystieke rapsodieën dan objectieve studies. Er gebeurde echter iets met hem – misschien was het de oorlog of misschien vervaagde zijn oorspronkelijke visie – dat hem ertoe bracht om vanuit zijn privéwereld het publieke domein binnen te stappen. Hij begon religieuze thema’s te schilderen en na verloop van tijd ook officiële portretten. Zijn latere werk onderscheidt zich van zijn vroegere scheppingen door een groter formaat, een sobere, makkelijk leesbare stijl en simpele kleuren.
Er is echter één terugkerend thema in zijn werk: een interesse in verwrongen en kronkelige vormen. Zijn landschappen worden gedomineerd door dorens en cactussen en een eigen ritmische verdraaiing zien we overal terug. Hij meende dat hij iets moest zeggen over de wreedheden van de Nazi’s en zijn gevoelens daarover moest weergeven in werken die toegankelijk waren voor de gewone man. Hij leek dit echt als zijn verantwoordelijkheid te ervaren en vond daarbij steun bij de schilderijen van Grünewald die de confrontatie met het lijden onverschrokken tegemoet trad en wiens verdraaide vormen en uitgesproken kleuren Sutherland aanspraken.
‘Ik zeg u dat in zoverre u dit de minste van mijn broeders hebt gedaan, u dit mij hebt gedaan.’ Onze Heer zal dit tegen de verlosten zeggen, maar het tegendeel is ook waar. Het was Jezus die opnieuw gekruisigd werd in Buchenwald en het was de menselijke natuur, die blijkbaar in een paar dagen door en door verdorven kan raken, die deze gruweldaden ten uitvoer bracht – dit zit blijkbaar in ons allen. Hoe kan een kunstenaar op feiten als deze reageren? Primo Levi zegt dat het onmogelijk is om over Gods voorzienigheid te spreken na de Holocaust.
Sutherland was het daar niet mee eens. Hij reageerde door erop te wijzen dat de slachtoffers van de Holocaust allemaal Christussen waren en daarom schilderde hij een slachtoffer dat zowel Jezus of een andere Jood kan zijn die in een graf gelegd wordt in een concentratiekampachtige omgeving.
Hij heeft de artistieke tact gehad om ons dit beeld niet op te dringen, maar zich te beperken tot een onopgesmukte weergave van de naakte feiten. Het gezicht is oningevuld gelaten – het kan iedereen zijn, maar het is altijd Jezus. Het kruis overschaduwt ons allen.
*******
Graham Sutherland: De graflegging, olieverf, 1947, maakt deel uit van de Methodist Collection of Modern Christian Art. Copyright: Trustees for Methodist Church Purposes, used by permission of Trustees of the Collection, The Methodist Church of Great Britain.
Graham Sutherland (1903-1980) studeerde grafische technieken aan het Goldsmiths College in Londen van 1920 tot 1925. In de dertiger jaren begon hij te schilderen en verwierf zich al snel een internationale reputatie. Tijdens WO II werd hij door Engeland aangesteld als oorlogskunstenaar, een ervaring die de rest van zijn loopbaan zou kleuren. Als bekeerling tot het rooms-katholicisme schilderde hij zijn eerste religieuze werken aan het eind van de jaren ’40 – afbeeldingen van Christus’ passie waarin de verschrikkingen van de Holocaust meeklonken. In de vijftiger jaren vond Sutherland zijn kracht in het schilderen van portretten. Hij ontwierp het grote tapijt Christ in Glory dat in 1962 in Coventry Cathedral werd opgehangen. Sutherland volgde steeds zijn eigen weg. Hij nam deel aan vele exposities die zijn internationale faam bevestigen, waaronder Documenta in Kassel in 1955, 1959 en 1964. Hij had een grote invloed op de volgende generatie kunstenaars in Engeland.
Francis Hoyland werd in 1930 in Birmingham geboren. Hij is schilder, prentenmaker, docent, schrijver en kunstcriticus. Hij gaf les aan de Royal West of England Art School, Chelsea School of Art en Camberwell School of Arts. Hij nam deel aan meerdere radio en televisie uitzendingen, was kunstcriticus voor The Listener in de 1960’s en schreef drie boeken, waaronder Alive To Paint, Oxford University Press, 1967. Hoyland kreeg veel opdrachten, waaronder een voor een serie religieuze werken getiteld Life of Christ voor Southwark Cathedral. Hij schrijft: ‘Ik wil graag grote schilderijen met religieuze onderwerpen maken die mijn katholieke geloof weerspiegelen en ik zou graag willen dat deze schilderijen in kerken geplaatst zouden worden. Ik heb twee keer kerken gevuld met mijn werk, eenmaal in Southwark Cathedral en eenmaal in in Southwell Minster, maar deze werken kwamen naderhand weer bij mij terug.’ Zijn werk maakt deel uit van een groot aantal collecties in Groot-Brittannië en daarbuiten, waaronder die van het British Museum. www.francishoyland.co.uk
ArtWay beeldmeditatie 6 mei 2012