ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
In het begin – Een ode aan de natuur
ArtWay beeldmeditatie 23 april 2023
In het begin – Een ode aan de natuur
Samenspel natuur en cultuur
door Marleen Hengelaar-Rookmaaker
In het Noord-Hollandse Heiloo ligt een park dat onderdeel uitmaakt van het heiligdom Onze Lieve Vrouw ter Nood. Tienduizenden brengen jaarlijks een bezoek aan dit bedevaartsoord voor een dienst of retraite of om rust en inspiratie op te snuiven in het bezinningspark met zijn kruiswegstaties, beelden, kapellen en Runxput (Mariabron).
In het park vindt dit jaar voor het eerst een tentoonstelling met installaties plaats. Het thema natuur en geloof lag voor de hand, omdat het park op deze plek als van nature tussen beide een verbinding legt. Maar ook de huidige teloorgang van de natuur maakt dit een belangrijk actueel onderwerp. Door het thema toe te spitsen op de zeven scheppingsdagen kwam de natuur bovendien meteen al in het licht te staan van de schepping en dus van de Schepper. Er werd een prijsvraag uitgeschreven, waarop 87 kunstenaars reageerden. Een jury selecteerde hieruit zeven sterke werken, die ieder ingaan op een van de scheppingsdagen.
De inzendingen kwamen uit diverse hoek, maar het merendeel van de geselecteerde kunstenaars lijkt me gelovig. Dit staat in positief contrast met wat er gewoonlijk te zien is op tentoonstellingen rond kunst en religie. Hier is een goede balans getroffen tussen werk van gelovigen en andersdenkenden. Ook valt de toegankelijkheid van de werken op. Ze vragen zeker om een open houding en bereidheid om op ontdekking uit te gaan, maar dan – ook met behulp van de gegeven toelichting – kunnen ze ook de niet in de huidige kunstwereld ingewijde bezoeker aanspreken en tot bezinning aanzetten.
Twee goudkleurige schalen met regenwater, waarin we de hemel gereflecteerd zien. Deze installatie van Martijn Duifhuizen sluit aan bij de tweede scheppingsdag, de dag waarin het water centraal staat. We herkennen zijn strakke, sobere, minimalistische taal. Zowel de kleur als het zeer duurzame materiaal van de schalen wijzen op de kostbaarheid van water. Zonder water geen leven. Tegelijk roepen ze ons op om zuinig en zorgvuldig met water om te gaan in deze tijd van klimaatverandering met de dreiging van zowel droogte als toenemende overstromingen. Heel de schepping zucht en lijkt op de afgrond af te stevenen. Als teken van hoop vormen de schalen samen het getal acht dat verwijst naar de achtste dag, de dag waarop we de opstanding vieren, de dag die staat voor een nieuw begin op een nieuwe aarde.
Esther Hoogendijk maakte drie kleurige sculpturen in aansluiting bij de vijfde scheppingsdag, waarop God de vogels en de vissen schiep. In haar werk maakt zij steeds gebruik van natuurlijke materialen, of het nu om objecten, installaties of schilderijen gaat. Vaak veranderen deze langzaam van vorm, kleur en materie. Zo toont ze processen van groei, bloei en afbraak onder invloed van mens en natuur. Ook deze drie sculpturen zullen met de tijd veranderen. Ze bestaan uit zaden en kalk, die voedsel vormen voor vogels en dieren. Ze laten de gevederden zelf de hoofdrol spelen in hun voortgaande vorming. Het zijn de vogels die de opeenvolgende lagen zullen laten verdwijnen en verschijnen. Hiermee legt Hoogendijk de vinger bij onze vogelonvriendelijke wereld van asfalt en beton en stelt ze er dit mooie voorbeeld van goede samenwerking tussen mens en dier tegenover.
Rick Abelen bouwde in aansluiting bij de zevende dag een kapelletje, dat de bezoeker uitnodigt om er even rustig plaats te nemen om de natuur en stilte in te drinken. Zittend op een van de bamboezitjes begint de symboliek van het bouwwerk langzaam tot je door te dringen. Middenin de kapel staat een jong dennenboompje als symbool voor de groeikracht van de natuur, terwijl zijn eeuwig groene takken refereren aan de eeuwigheid. Die verbinding met het hogere, met de Schepper, komt ook tot uiting in de driehoekige plattegrond met zijn verwijzing naar de Drie-enige God. Dit valt misschien nog het meest op als je naar boven kijkt (zie foto 1). Bamboe staat voor groeikracht, voor veerkracht en standvastigheid: de natuur zal niet opgeven. Al kijkend en mediterend kun je tot jezelf komen, je opnieuw verbinden met God en je bezinnen op de rol van de mens en jezelf in de natuur. Net als waarvoor God de zevende dag bestemde.
Ter afsluiting een citaat van de Duitse middeleeuwse (!) abdis Hildegard von Bingen, dat de gedachtewereld achter de tentoonstelling treffend samenvat: ‘We zullen ontwaken uit onze verdoving en met kracht opstaan voor gerechtigheid. Als onze liefde voor de schepping zich steeds verder verdiept, zullen we haar bedreiging beantwoorden met passie.’
*******
Foto’s: 1. Rick Abelen: Boomkapel; 2. Martijn Duifhuizen: Zonder titel; 3. Esther Hoogendijk: Veranderende sculpturen; 4. Rick Abelen: Boomkapel. © Martijn Duifhuizen.
Besproken kunstenaars:
Martijn Duifhuizen, zie www.atelerduihuizen.nl
Esther Hoogendijk, zie www.estherhoogendijk.nl
Rick Abelen, zie www.abelenarchitectuur.nl
Alle kunstenaars: Timon Hagen, Martijn Duifhuizen, Ellen Rijsdorp & Mariska Mallee, Charlotte Brand, Esther Hoogendijk, Meg Mercx en Rick Abelen.
Buitententoonstelling IN HET BEGIN: EEN ODE AAN DE NATUUR: tot 25 september 2023 in het park van het Heiligdom Onze Lieve Vrouw ter Nood in Heiloo. De tentoonstelling wordt omlijst door een veelzijdig publieksprogramma met lezingen, workshops en concerten passend bij het thema. De tentoonstelling is dagelijks vrij te bezoeken van 08:30 tot 19:30 uur. Voor meer informatie, ga naar https://olvternood.nl/buitententoonstelling-in-het-begin-een-ode-aan-de-natuur/.
*******
KUNSTNIEUWS
ARTWAY BLOG – Er staat weer een nieuwe blog op onze website, dit keer over de tentoonstelling KNOWN van Jan Pieter Gootjes in Zwolle. ‘De installatie KNOWN IV staat van1 april – 25 juni 2023 centraal in de ruimte van het hoogkoor van het Academiehuis Grote Kerk in Zwolle. Voor je zie je veertig kussens op de grond liggen. Er zit een loden kaartje aan elk kussen met een nummer erop. Twintig liggen links, twintig rechts en een pad gaat hier tussendoor. Je wordt uitgenodigd om je schoenen uit te doen, slippers aan te doen of op je sokken de installatie binnen te gaan.’ Lees meer
ARTWAY KUNST & MUZIEK – In de KUNST & MUZIEK rubriek plaatsten we het bekende lied ‘Move On Up a Little Higher’ van Mahalia Jackson met daarbij de gelijknamige tekening die Charles White bij het lied maakte. Kijk en luister hier
ARTWAY KERKELIJK JAAR – Voor de 2e zondag na Trinitatis bespreekt Marleen Hengelaar-Rookmaaker het beeld Knielende apostel van Frans Verhaak. Lees hier
EXPOSITIE DAVITHA VAN DE KUILEN – Tot 10 mei, Grote kerk, Loolaan 16, Apeldoorn: Solo-expositie Davitha van de Kuilen. Een prachtige kerk met veel koninklijke geschiedenis! Alleen daarom al de moeite waard om te bezoeken. De expositie is alleen op zondag tijdens diensten of concerten te bezoeken. Tijdens de open kerkdienst op 23 april, 10 uur, ben ik aanwezig en is er koffie/thee en tijd om de expositie te bekijken. Het werk dat er te zien is, is een overzicht van de afgelopen jaren. Een overzichtstentoonstelling dus! Een combinatie van schilderijen, prenten en reductieprenten. Zo, 11.15 – 12 u. https://grotekerkapeldoorn.nl/kunst-onder-de-toren
EXPOSITIE GIJS EN TITIA FRIELING – Tot 21 mei, No Limits! Art Castle, Noordwal 1, Amsterdam: 70% – Titia Frieling & Gijs Frieling. De tentoonstelling 70% toont het werk van Gijs Frieling (1966) met zijn moeder Titia Frieling (1944). No Limits! Art Castle wordt om- getoverd tot een poppenhuis op menselijke schaal. Het fineer op de muren, de tapijten, ramen en deuren worden op ware grootte met ei-tempera geschilderd. Het huis wordt ingericht met de borduurwerken van Titia en haar vriendinnen. 70% biedt een dak aan kunst die lange tijd amper in de institutionele kunstwereld werd getoond, omdat het in de avonduren, tussen werk en huishouden door, aan de keukentafel werd vervaardigd. Woensdag en do: 17:00 - 22:00, do en vr: 17:00 - 22:00, zaterdag:14:00 - 00:00, zondag:14:00 - 22:00. https://www.outsiderland.nl/
EXPOSITIE ZEEUWSE MEESTERS – Tot 19 november, Stadhuismuseum Zierikzee: Stillevens door Zeeuwse meesters uit de Gouden Eeuw. Stillevens zijn schilderijen waarop voorwerpen de hoofdrol spelen. Soms zitten ze vol symboliek, soms zijn symbolische betekenissen minder belangrijk of zelfs geheel afwezig. In de voormalige Raadzaal van het oude stadhuis van Zierikzee is een selectie van stillevens door Zeeuwse of enige tijd in Zeeland werkzame meesters bijeengebracht. Lees meer
HET HOOGLIED VERBEELD – Tot 29 juli, Oude of Alexanderkerk Bennekom, Dorpsstraat 45, Bennekom: Het Hooglied verbeeld, Jackie Howard en Feico Hajonides. Beide kunstenaars hebben vanuit hun persoonlijke beleving het Hooglied op een unieke wijze verbeeld. De luchtige vezels van de doeken en het stoere, aardse brons van de beelden vullen elkaar wonderwel aan. De expositie wordt geopend op zaterdagmiddag 22 april 2023 om 14.00 uur. Tijdens deze bijeenkomst zullen de kunstenaars ingaan op het scheppingsproces van hun werk. Ds. Jan Heine spreekt over het Hooglied. Wij nodigen u van harte uit om de opening bij te wonen. Op zaterdag 22 april is de kerk al om 11.00 uur open, zodat iedereen de werken alvast rustig kan bekijken. Let op! Incidenteel kan de tentoonstelling gesloten zijn i.v.m. ander gebruik van de kerk. Dit wordt aangegeven op de website. Bij de expositie “Het HOOGLIED verbeeld” worden enkele nevenactiviteiten georganiseerd. Vr, za, 11 – 16 u. www.expooudekerk.nl/agenda
KUNST EN PIJN – Marc De Kesel & Ad de Keyzer (Red.), Oog in oog met de wond. Essays over Tomas, kunst & pijn. Kampen: Uitgeverij Van Warven, 2023. In de overvloed aan beelden – die we dagelijks onvermoeibaar consumeren – staan steevast pijn en lijden centraal. Ook anno 2023 blijven we gefascineerd naar die pijn en dit lijden kijken. In de liederen die we zingen, worden deze thema’s keer op keer verklankt. We blijven kennelijk geloven dat het lijden er niet hoeft te zijn, dat het weggewerkt kan worden. Maar dat belet ons niet dat we er telkens weer met volle aandacht naar staren en naar luisteren. We blijven al onze zintuigen voor het lijden openstellen. We hebben het zelfs tot een filosofisch thema verheven: bestaat er een relatie tussen de zin van het leven en de zin van het lijden? Oog in oog met de wond: in tal van kunstvormen is dit het centrale thema. Wandelend door de wereld van de schone kunsten, presenteren de essays in dit boek een reflectie over onze blik op pijn en lijden, over de wond die ons als mens tekent. Het verhaal van de ongelovige Tomas, die zijn hand in de wond van de verrezen Jezus steekt, vormt daarbij een leidraad. Het boek presenteert een waaier aan manieren hoe we de wond kunnen aanraken in de overtuiging dat daardoor iets als heling en heelwording dichterbij komt. Met bijdragen van: Wessel Stoker, Daan Van Speybroeck, Inigo Bocken, Marc De Kesel, Ad de Keyzer, Oane Reitsma, Frank G. Bosman, Kick Bras en Hettie Berflo. Paperback, €19,95.
KAPEL GEZOCHT – PARCUM VZW, Rik van Puymbroeck en Myriam Rispens, Kapel gezocht, 15.000 verhalen in beweging. Leuven: LannooCampus, 2023. Kapellen in alle maten, soorten en kleuren sieren ons straatbeeld. Als stille getuige overstijgen ze tijd en ruimte. Met ongekende schoonheid leggen auteur en fotograaf het vertederende fenomeen van de kapel vast. Welke plek krijgt ze in ons landschap? Welke verhalen en tradities kleuren dit erfgoed? Kapel gezocht daagt je uit om zelf op ontdekkingstocht te gaan naar de kapel in je buurt. Paperback, 168 blz. € 22,99.
BOEKPRESENTATIE KAPEL GEZOCHT: 15.000 VERHALEN IN BEWEGING, donderdag 11 mei 2023, Sint-Jan-De-Evangelistkerk, Abdij van Park, Leuven. Elke kapel heeft een eigen verhaal: soms gebouwd om rampspoed af te wenden, soms uit dank voor een klein of groot mirakel. Sommige zijn half verdwenen of opgegaan in het landschap. Maar allemaal zeggen ze ons iets over onze geschiedenis, over wat ons bezighoudt, en over de gewone levens van de miljoenen mensen in ons land. Dit boek vormt een neerslag in beeld en tekst van een zoektocht naar verrassende, verborgen, soms nieuwe en soms eeuwenoude kapellen in onze streek. Gaandeweg is die zoektocht een missie geworden, om de veelheid en verscheidenheid ervan in kaart te brengen. Meer info / Koop je ticket
CODART – ‘Mural Painting in Medieval Frisian Churches’ by Kees van der Ploeg. Read the article here
Voor meer tentoonstellingen, lezingen, kunstvespers, conferenties enz., klik hier
ArtWay is een website met materiaal voor kerken en individuen die kunst en geloof met elkaar willen verbinden.
ARTWAY: OPENING EYES, HEARTS AND MINDS