ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Jacques-Richard Chery: De levensboom
ArtWay beeldmeditatie 19 maart 2023
Jacques-Richard Chery: De levensboom
Onder de regenboog
door Teun Kruijswijk Jansen
Begin 1977 bezocht ik mijn zus die in het Hopital Albert Schweitzer in Haïti werkte. Haïti is een bruin, ontbost eiland, zag ik al vanuit het vliegtuig. De bomen dienden allemaal voor de energievoorziening. De armoede kwam je buiten het presidentiële paleis en enkele goed bewaakte huizen vanzelf tegemoet. Het was en is het armste land van Latijns-Amerika, op dit moment geteisterd door rampen, wetteloosheid en willekeur.
We ontmoetten op een wandeling drie kleine broertjes: twee met ontbloot bovenlijf, de derde met een overhemdje dat afwisselend door hen gedragen moest worden. In een Camion (het openbaar vervoer) wachtten we op vertrek (pas als de vrachtwagen vol is vertrekt deze). Mijn zus spreekt de taal en hoorde een opgewonden en vrolijk gesprek op de voorste bank over de vraag of Adam en Eva blank of zwart waren. Schaterend hielden ze het op: zwart!
Al zeker veertig jaar worden voor de vastentijd zogenaamde 'hongerdoeken' gemaakt en verspreid om te worden opgehangen in kerk, school of parochiecentrum. Vanwege de vastentijd en het daarmee gepaard gaande hongergevoel kwam de benaming hongerdoek in zwang. De hongerdoek gaat terug op een middeleeuws gebruik. Hij werd opgehangen om in de vastentijd het altaar waar de viering van de eucharistie plaatsvond aan het oog te onttrekken. Dat had te maken met de opvatting van de middeleeuwse christen dat hij als zondig mens onwaardig was om het altaar te naderen. Deze hongerdoeken werden vaak beschilderd met voorstellingen van het leven, lijden en sterven van Jezus. Zo zijn de doeken eeuwenlang een praktische vorm geweest van verkondiging en catechese.
Je ziet hier de afbeelding van een hongerdoek doek uit Haïti (1982). Hij heet 'De levensboom'. Aan de onderkant (rechts) zie je een tafereel uit de wereld van vandaag, waar mensen vluchten uit barre omstandigheden om aan land te komen en aan het verwoestende water proberen te ontsnappen.
Midden onder zie je de strijd van wie zoeken naar gerechtigheid. Militairen en tanks, machten die onderdrukken in plaats van bevrijden, grijpen de macht… Een bekend beeld ook vandaag.
Links onderin zie je het bootje van de wereld, blank en zwart samen, dat vergaat als de aarde uitgeput wordt en natuur niet gerespecteerd.
In de middelste laag is het Jezus die de weg wijst: links staat hij voor de aarde zoals die bedoeld is. Rechts zie je de tempelreiniging van wie heulen met geld en macht.
In de bovenlaag zien we de weg van God en de Bijbel: links boven de weg van geloven langs de tien richtingwijzers voor een goede aarde. Midden boven zien we van de vruchten genieten (Eva nog met de vrucht in de hand!) en de aarde bewerken en bewaren. Daarnaast de tafel van samen van zwart en blank, van delen en genoeg voor iedereen in de wereldfamilie: droom en visioen van het rijk dat komt.
In het centrum van de afbeelding valt je blik meteen op de gekruisigde Jezus: hij staat centraal. Hij kijkt naar beneden naar wat hem aan het kruis heeft gebracht.
Zijn boodschap van liefde wordt niet verdragen door de machten die zich aangetast weten. De slang is listig om de boom gekruld tussen de smakelijke vruchten van velerlei soort. Maar door de (zwarte!) Jezus heen naar boven toe, door zijn weg van zelfovergave, is er toekomst. Daar blijft het visioen van gerechtigheid en vrede bewaard. Spreuken 13:12 zegt: ‘Vervuld verlangen is een levensboom.’
*******
Jacques-Richard Chery: De levensboom, 1982, acryl op doek. Misereor vastendoek © MVG Medienproduktion.
Jacques-Richard Chery werd in 1928 geboren in Cap-Haitien op de noordkust van Haïti. In 1951 raakte hij betrokken bij Le Centre d’Art in Port-au-Prince, een gesubsidieerd kunsteducatiecentrum met galerie dat van groot belang was voor de ontwikkeling en promotie van de moderne Haïtiaanse kunst. Chery staat bekend om zijn speelse schilderijen van kinderen, openbaar-vervoerbusjes (tap-taps), bruiloften, feesten en fruitverkopers met enorme vruchten op hun hoofd – alle uitgevoerd in de kleurrijke, naïeve stijl die kenmerkend is voor de kunst van Haïti.
Teun Kruijswijk Jansen is (emeritus-)predikant en geestelijk begeleider aangesloten bij de vereniging 'Gaandeweg' en lid van de Iona Community (in Schotland en Nederland). zijn weblog is: www.aandachtgoetgoed.com
*******
KUNSTNIEUWS
DOORNENKRONEN VAN PAUL VAN DONGEN – Kerknet Uit de kunst: botanische doornenkronen. Elke dinsdag verkent Kerknet een hedendaags kunst- of bouwwerk. Dit keer: de doornenkronen van Paul van Dongen.Lees hier
PAUS FRANCISCUS OVER SACRALE ARCHITECTUUR – Paus Franciscus vraagt architecten om heilige ruimtes te ontwerpen die zich laten inspireren door de rooms-katholieke liturgie. Lees meer. Lees ook over de deelname van het Vaticaan aan Biënnale van Venetië.
BOEKENTIP – “Een boek dat je ziel streelt”. Kunstenaar en dichter Grady van den Bosch heeft een boek gemaakt met 40 tweeluiken: kunst en poëzie over kwetsbaar en geborgen zijn. Zij verbeeldt en verwoord in het boek Alles wat zacht was levensthema’s en geloofsthema’s. De kunst bestaat uit abstracte monoprints en ecoline-tekeningen. De kleine gedichten zijn verschillend van stijl, soms meer literair, soms meer meditatief. Met dit boek geeft Grady een tegengeluid tegen de hardheid in de wereld. Er is ook een andere kant. De kant van woorden van licht, van tedere legioenen en van een hemdje voor de ziel. Daarvan deelt het boek uit. Een herkenbaar thema voor iedereen. Een boek voor iedereen. Zeker ook voor geestelijk verzorgers, coaches en kerkelijk werkers die het bijvoorbeeld kunnen gebruiken in gesprekssituaties of ter inspiratie. Het boek wordt uitgegeven door Uitgeverij Anderszins en komt vanaf 10 juni op de markt. Maar is nu al in de voorverkoop te bestellen voor 25,- euro bij Grady en bij de uitgever. Meer over Alles wat zacht was op: www.allestwatzachtwas.nl
EXODUS – 24 maart – 24 september, tentoonstelling op Buitenplaats Doornburgh in Maarssen. Hoe verbeelden hedendaagse kunstenaars de verhalen en thema’s uit het bijbelboek Exodus? Vind het antwoord in de groepstentoonstelling Exodus in buitenplaats Doornburgh. Ook de Exodus online tentoonstelling kan inspireren. Exodus is een productie van het Bijbels Museum i.s.m. Buitenplaats Doornburg. Met activiteitenprogramma. Meer info, zie https://exodus.nu/.
IN HET BEGIN – ODE AAN DE NATUUR – 25 maart – 25 september, Bezinningspark bij het Heiligdom, Hoogeweg 65, Heiloo. Het scheppingsverhaal blijft intrigeren, ook al is het duizenden jaren oud. Het verhaal roept vragen op over onze oorsprong en onze verbinding met al wat groeit en bloeit. De zeven kunstenaars die bijdragen aan deze tentoonstelling verbinden op verrassende, intrigerende wijze het oude scheppingsverhaal aan onze huidige relatie met de natuur. De inzending van Duifhuizen kreeg een plek in deze bijzondere tentoonstelling. Deze buitententoonstelling met meditatieve wandelroute is onderdeel van het publieksprogramma Natuur & Geloof. Lees meer: buitententoonstelling bezinningspark bij het Heiligdom
EIGENTIJDSE VISIES OP DE KRUISWEG MINISYMPOSIUM – 3 april, Eigentijdse visies op de kruisweg en het laatste avondmaal, Minisymposium Radboud Universiteit, Nijmegen, georganiseerd door het Katholiek Documentatie Centrum (KDC) en het Titus Brandsma Instituut (TBI). De aanleiding is de publicatie van het boek Lijden: Eigentijdse visies op de kruisweg en het laatste avondmaal (Waanders Uitgevers) van Ignace Schretlen en de kick-off van de kunstroute Walk of Wonder die op de campus van de Radboud Universiteit en Radboudumc wordt aangelegd. In 2018 schonk kunstenaar, publicist en voormalig huisarts Ignace Schretlen een bijzondere collectie boeken en kunstwerken aan het KDC en de Radboud Universiteit. Deze kruiswegcollectie van 600 voorbeelden die het lijdensverhaal van Christus verbeelden, daagt studenten en onderzoekers uit tot nadenken over de betekenis van het ‘lijden’ in de recente geschiedenis en in onze tijd. Geïnspireerd door deze collectie wordt dit voorjaar een kunstroute aangelegd op de campus van de Radboud Universiteit en Radboudumc met de titel Walk of Wonder. Zeven kunstwerken leggen een verbinding met de ‘staties’ van de kruisweg en nodigen uit tot gesprek over (zin)vragen in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven. Het boek van Ignace Schretlen biedt een handreiking tot de collectie door de geschiedenis van de kruisweg en het laatste avondmaal uit te leggen en de lijnen van dit erfgoed door te trekken. Ook zonder voorkennis of affiniteit met religie zal dit boek verschillende groepen inspireren om nieuwe perspectieven op het lijden te ontdekken. Het programma op 3 april zal een aantal aansprekende voorbeelden geven. Het boek is na de bijeenkomst te koop voor € 24,95.
TENTOONSTELLING RAARD – 25 maart – 27 mei, Galerie/Atelier Paul Andringa, Terpkerk De Buorren 8, Raard: Tentoonstelling Unseen – Unheard met werk van Nelly Zandberg Paul Andringa. Opening zaterdag 25 maart 13.00 uur. Za 13 - 17 u.
DE NIEUWE PASSIE IN SCHEVENINGEN – 2 april, 14 u, Bethelkerk, Jurriaan Kokstraat 175, Scheveningen: De Nieuwe Passie. Het Stabat Mater van Pergolesi gecombineerd met een expositie van kunstenaar Giovanni Dalessi. Terwijl het orkest speelt, verschijnt steeds één van de kunstwerken. Hierdoor ontstaat een bijzondere meditatieve voorstelling. Het Stabat Mater Dolorosa is één van de beroemdste uit de Middeleeuwen overgeleverde Latijnse gezangen. Het is oorspronkelijk een gedicht dat gaat over Maria die lijdt omdat haar zoon Jezus is gekruisigd. Het Stabat Mater wordt uitgevoerd door het orkest van Ars Musica onder leiding van dirigent Patrick van der Linden. Kunstenaar Giovanni Dalessi behoort tot de top van het Nederlandse realisme. Uit zijn werken spreekt liefde en geborgenheid. In het werk van Dalessi komen Maria en Christus regelmatig voor. Zijn kunstwerken zijn geen plaatjes bij het verhaal maar roepen een eigen werkelijkheid op. www.denieuwepassie.nl
LANDELIJKE OPEN KERKENDAG – Op tweede pinksterdag 29 mei vindt de landelijke Open Kerkendag plaats. Deze derde editie van de Open Kerkendag staat in het teken van het kerkinterieur. Het Nederlandse landschap staat bekend om de torenspitsen en kerken, maar wat schuilt er nu precies achter deze stenen façades? In de Nederlandse kerken is zóveel kunst en erfgoed te zien, dat je zonder overdrijving van musea kunt spreken. Om daar iets van mee te krijgen, om dat te zien en te ervaren, moet je wel een keer naar binnen gaan. Dat is de uitnodiging van Open Kerkendag. Kom binnen en verbaas je over al dat moois van eeuwen en geniet van diverse activiteiten. De voorgaande edities hebben wij op grote deelname kunnen rekenen uit de provincies Noord-Brabant en Zeeland, maar dit jaar hopen wij dat kerken uit het hele land de kerkdeuren openen op tweede pinksterdag. Wilt u meer informatie of een kerkgebouw aanmelden voor deelname? Klik dan hier. Open Kerkendag is ook op Facebook, LinkedIn en Instagram te vinden.
TENTOONSTELLING TONI ZENZ IN LEUVEN – Tot 28 augustus, Maurits Sabbebibliotheek, Charles Deberiotstraat 26/3102, Leuven: Overzicht van het werk van christelijke beeldhouwer Toni Zenz (1915-2014), een Duitse christelijke beeldhouwer. Tentoongesteld zijn voornamelijk bronzen figuren die expressie geven aan de bijbelse boodschap: Job, de barmhartige vader, Franciscus… Een versie van de sculptuur Der Hörende (De Horende) stond op de schrijftafel van Joseph Ratzinger, Benedictus XVI. Toch is de kunstenaar bij het publiek onbekend gebleven. Priester Marc Roseeuw is samensteller van de tentoonstelling. Ma – vr, 9 – 18 u, za, 9 – 12 u. Lees meer
TENTOONSTELLING HANS CLAUS IN RONSE – 14 maart – 31 maart, Diverse locaties, Ronse. Hans Claus tentoonstelling Reversible. De tentoonstelling is een drieluik. In het Huis van de Mens, VL De Branderij, Zuidstraat 13, Ronse, brengt Claus beelden en schilderijen die inzoomen op de mens die voor zichzelf een leven moet uittekenen in dit ongemakkelijke tijdsgewricht. Gaat hij voor succes, met meer kansen op mislukken dan op slagen? Wat is op het einde van de rit nog van tel? Ma – vr 10 – 16 u. In de Sint Maartenskerk, Kerkplein 1, Ronse brengt Claus schilderijen bij de maatschappelijke gevolgen van een verwoestende, concurrentiële ratrace. Enkele verstillende beelden treuren - door onmacht verslagen - bij het dreigende uiteenvallen van de sociale cohesie. Alle dagen 10 – 17 u. In de Grote Moskee, Hermes van Wynghenestraat 14, Ronse toont Claus met enkele landschappen hoe de mens de natuurlijke omgeving met rasse schreden en zonder veel respect aan zijn eigen megalomane wensen onderwerpt. Wo 13 – 20; za en zo 10 – 20 u. Meer info
TENTOONSTELLING IN GEBED IN HASSELT BELGIË - 15 maart - 21 april, Pastoraal Centrum-Seminarie, Tulpinstraat 75, Hasselt: IN GEBED. Al vele jaren worden er jaarlijks een aantal tentoonstellingen georganiseerd in de wandelgangen van het Pastoraal Centrum – Seminarie. Voor de eerste maal wagen de organisatoren zich aan een thematentoonstelling, IN GEBED. Ze vonden dertien kunstenaars die bereid waren om hun persoonlijke gebedservaring te verbeelden. De tentoonstelling toont bijgevolg een prikkelende collectie van uiteenlopende visies op gebed en verstelling. De bezoeker kan een luisterende, stille tocht maken doorheen de werken; schilderijen, beeldhouwwerk, grafiek, fotografie en installatiekunst. Een kleine gids is ter beschikking om zelf te ontdekken waar IN GEBED om gaat: verbinding, luisteren, stilte, vreugde, verdriet… Deelnemende kunstenaars: Ria Baens, Anny Delsaer, Lucie Haentjens, Koen Lemmens, Elly Mondelaers, Lieve Nuyts, Jo Pieck, Chantal Spiritus, Guido Stoop, Elsa van de Hoogen, Pieter Van der Aa, Jente Vandewijer en Johannes Wickert. De tentoonstelling is gratis. Op vrijdag 21 april om 19.30 uur sluiten we de tentoonstelling af met een finissage, in aanwezigheid van de kunstenaars, waarop u van harte welkom bent. 10 – 17 u, behalve op zaterdagnamiddag en zon- en feestdagen. Meer info
Voor meer tentoonstellingen, lezingen, kunstvespers, conferenties enz., klik hier
ArtWay is een website met materiaal voor kerken en individuen die kunst en geloof met elkaar willen verbinden.
ARTWAY: OPENING EYES, HEARTS AND MINDS
Andere recente meditaties:
- maart 2023: Leslie Iwai: Klinkende stenen
- februari 2023: Andrei Mironov: Genezing van een blinde
- februari 2023: Meindert Zaalberg: Avondmaalsgerei
- januari 2023: Piet Mondriaan: Nr. VI / Compositie Nr. II
Voor meer beeldmeditaties, klik onder Kunstenaars