Martinus Nijhoff & Hans Memling

Martinus Nijhoff (gedicht) & Hans Memling (schilderij)

Hans Memling: Salvator Mundi

 

Martinus Nijhoff

Memlinc

Ernstig en eenzaam staat
tussen de holten van
Hemel en aarde de man
Die Gods woorden verstaat,

antwoord weet maar nog zwijgt
Zo lang de vraag nog klinkt,
Wacht tot de wereld verzinkt
En een ster de zon overstijgt.

hong'rend naar eeuwigheid
Brak hij zijn leven als brood,
Proefde in dit voedsel de dood,
Deed afstand, en houdt zich bereid.

Luisterend, zwijgend, en in
Vroomheid bereid: voorwaar,
Dit is geen einde nog, maar
Een voorgoed begonnen begin.

***

Martinus Nijhoff (1894-1953) was een van de eerste moderne dichters van de twintigste eeuw. De bundels van Martinus Nijhoff hebben een verstrekkende invloed gehad op de Nederlandse poëzie, die hij op ingrijpende wijze vernieuwde. De invloed van de dichters van Tachtig hoorde daarmee tot het verleden. Nijhoff was als geen ander in staat om een gecompliceerde thematiek in eenvoudige taal te vatten. Tot op de dag van vandaag zijn Nijhoff's bundels De wandelaar (1916), Vormen (1924) en Nieuwe gedichten (1934) een bron van inspiratie voor dichters en lezers. Zijn verzamelde gedichten zijn herhaaldelijk herdrukt. Nijhoff was ook een gezaghebbend criticus. Hoewel Nijhoff een voorkeur bleef houden voor het traditionele sonnet, was hij dankzij zijn moderne poëtische woorden toch een moderne dichter. Zijn dichtwerk wordt gekenmerkt door een grote rijkdom aan taal en vormen. De belangrijkste thema's in zijn werk zijn: eenzaamheid, doodsverlangen en religie. Naast gedichten schreef Martinus Nijhoff ook toneelwerken, religieuze lekenspelen, essays en kritieken, maar de schrijver is vooral beroemd geworden voor zijn bekwame vertalingen. Als waardering kreeg de jaarlijkse Nederlandse vertaalprijs de naam 'Martinus Nijhoff' of 'Martinus Nijhoff Vertaalprijs'.

***

Hans Memling (werkplaats): Salvator Mundi, 1480-85, olieverf op hout, diameter 20.3 cm. Metropolitan Museum of Art, New York, NY. Christus is als redder van de wereld in een rood gewaad (liefde, lijden) in een landschap geplaatst. Hij houdt zijn linkerhand op een globe met een kruis en met zijn rechterhand maakt hij een zegenend gebaar. De manier waarop hij is weergegeven vermengt twee thema’s: dat van het heilige gelaat (dat op wonderbaarlijke wijze op een doek verscheen) en Christus in majesteit.

Hans Memling of Jan van Menninghen (Seligenstadt, ca. 1430-40 – Brugge, 1494) werd geboren in het Duitse Seligenstadt aan de Main, in het voormalige keurvorstendom Mainz. Uit stijl- en gevarieerde kleurverwantschap met Stefan Lochner leidt men af dat Memling langs een verblijf in Keulen naar Vlaanderen afzakte, vóór 1451, het sterfjaar van Lochner. Vermoedelijk tussen 1451 en 1465, toen hij zich in Brugge kwam vestigen, genoot Memling een opleiding bij die andere meester der Vlaamse Primitieven, Rogier van der Weyden in Brussel. Op 30 januari 1465 werd hij ingeschreven in de Poortersboeken van de stad Brugge. Op dat moment was hij niet onbemiddeld, want de Poortersmelding kostte hem 24 schellingen en dat was toch het maandloon van een handwerker. Op dat ogenblik was Brugge de geliefde verblijfplaats van het Bourgondische hof, centrum van internationale handelscompagnieën en bedrijvig in de geldhandel. In 1467 werd hij ingeschreven in het Brugse Sint-Lucasgilde. Hij gaf daar de portretkunst een nieuwe wending door de traditionele donkere achtergrond te vervangen door een interieur of een landschap. De stijl en techniek van Memling verraden beïnvloeding door Stefan Lochner, Rogier van der Weyden en Jan Van Eyck. Hij integreert figuren en groepen in een opvallend realistische omgeving en hij streeft naar evenwicht en symmetrie bij het uitzuiveren van vormen en emoties tot een sereen beeld van de wereld. Hij drukt aldus een mystiek ideaal uit door middel van een contemplatieve kunst, die statischer is dan die van zijn voorgangers.

 

---

Meer:

- april 2024: Ida Gerhardt & Jeltje Hoogenkamp
- januari 2024: Henk van Loenen: Christus op de koude steen
- november 2023: Ordinary Time & Barbara de Reus
- maart 2023: Juliën Holtrigter & Artemisia Gentileschi
- september 2022: Gedicht van Abraham Kuyper
- maart 2022: Annukka Laine
- januari 2022: Andries Govaart & Kees Vet
- november 2021: Ida Gerhardt & Jeltje Hoogenkamp
- mei 2021: Renée van Riessen & Jan van Eyck
- januari 2021: Julien Holtrigter & Jaap Min
- december 2020: Hanna Lam & Timur Poerwowidagdo
- juni 2020: Carla Bulsing & Steve Prince
- november 2019: René van Loenen & Hannelieke van de Beek
- juni 2019: Irene Postma & Rembrandt van Rijn
- mei 2019: Jonathan Evens & Henry Shelton
- mei 2019: Willem Jan Otten & Hans Holbein de Jonge
- oktober 2018: Michel van der Plas & Charles Eyck
- augustus 2018: Sytze de Vries & Nikola Saric
- mei 2018: Rutger Kopland & Greetje van den Akker
- maart 2018: Guillaume van der Graft & Jan Mankes
- januari 2018: Dennis O’Driscol & Berndnaut Smilde
- november 2017: Hans Werkman & Luca della Robbia
- augustus 2017: Abel Staring & Annemiek Punt
- april 2017: Ellen Faber & Ellen Faber
- april 2017: Britt G. Hallqvist & Libbe Venema
- februari 2017: Mariska van Beusichem & Jan Pieter Gootjes
- november 2016: Kees van der Zwaard & Daan van Driel
- juni 2016: Henk Pietersma & Henk Pietersma
- april 2016: Muus Jacobse & Roeland Koning
- maart 2016: Mariska van Beusichem & Jan Pieter Gootjes
- januari 2016: Hans Werkman & Jacob van Ruisdael
- december 2015: Hans Lambrechts & René van Tol
- september 2015: Niels Snoek & Vilhelm Hammershoi
- juni 2015: René van Loenen & Mirjam Beuker
- maart 2015: Henk Knol & Libbe Venema
- januari 2015: Hans Lambrechts & Dick Baauw
- december 2014: Maarten van Aes & Thomas Werk
- november 2014: Gerlind Krause & Worku Goshu
- juli 2014: Ria Borkent & Jan Pieter Gootjes
- juni 2014: Lenze L. Bouwers & Johannes Vermeer
- april 2014: Ida Gerhardt & Rembrandt
- april 2014: Hans Lambrechts & Alexandre Lettnin
- februari 2014: Koos Geerds & Jan Pieter Gootjes
- januari 2014: Sytze de Vries & Elisabeth Varga
- januari 2014: Kardinaal Godfried Danneels & Malel
- december 2013: René van Loenen & Pieter Brueghel II
- december 2013: Ordinary Time & Barbara de Reus Kamma
- november 2013: Jan Krist & Gor Chahal
- oktober 2013: Ida Gerhardt & Jeltje Hoogenkamp
- oktober 2013: Lenze L. Bouwers & Käte Kollwitz
- oktober 2013: Willem de Merode & Jan Mankes
- september 2013: John Skillen: The Renewal of Ekphrasis