ArtWay

Kunstenaars openen onze ogen voor rijkdom en betekenis. Sandra Bowden

Kunstenaars

Kurelek, William - BM - Laurel Gasque

  William Kurelek: Aan de overkant van de hoofdstad
 
 
Als het toen gebeurde, waarom nu niet?
 
door Laurel Gasque
 
In 1976 maakte William Kurelek een uniek boek met als titel A Northern Nativity (Een noordelijke Geboorte van Christus) over de geboorte van Christus voor alle volkeren. Hij baseerde het boek op een serie schilderijen die Jozef, Maria en Jezus steeds in een andere etnische Canadese omgeving plaatst. Kureleks eigen familie kwam uit de Oekraïne.
 
Het boek speelt zich af in de dertiger jaren ten tijde van de Grote Depressie. William, een jongen van rond de twaalf, heeft een reeks dromen die zich middenin de winter afspelen. Allereerst droomt hij over Christus’ geboorte in een Eskimo iglo op de Noordpool, gevolgd door geboortetaferelen in allerlei verschillende Canadese regio’s met ieder hun eigen etnische kenmerken.
 
Aan het eind van iedere droom klinkt als refrein: ‘Als het daar gebeurde, waarom dan niet hier? Als het toen gebeurde, waarom dan niet nu?’
 
De droom die hierboven is weergegeven heet Aan de overkant van de hoofdstad. Ons oog wordt meteen naar linksonder getrokken, waar we een kerosinelamp zien die zijn licht verspreidt over een merkwaardig groepje mensen. Een stevig ingepakte vrouw met een kind in haar armen zit op de koude aarde voor een figuur die als een mummie in een groene legerslaapzak op de grond ligt. De hand van het kind strekt zich uit om het voorhoofd van de slapende man aan te raken, die in Williams droom William zelf als volwassene is, zoals hij zich voorstelt dat hij dan zal zijn: avontuurlijk en van niemand afhankelijk.
 
Ons oog wordt vervolgens getrokken naar het verlichte gebouw op de heuvel aan de overkant van de rivier. We herkennen er het Canadese Parlement in Ottawa in. De lichten geven aan dat men binnen nog in vergadering bijeen is. Toch is dit licht maar zwakjes in vergelijking met het heldere licht dat straalt van het koude tweetal aan de overkant van de rivier.
 
In het schilderij zit een subtiele verwijzing naar in Canada aanwezige culturele spanningen, daar de afgebeelde rivier de scheidslijn vormt tussen het Franstalige Quebec en het Engelstalige Ontario. Bovendien ligt Ottawa, de grote stad, op de heuvel, terwijl het drietal zich bevindt in Hull, een plaats van veel lager allooi. De drie bevinden zich duidelijk aan de verkeerde kant van de rivier, aan de kant van de sociaal zwakken.
 
Aan het eind van zijn droom ligt William met zichzelf overhoop. Als volwassene wil hij niets met Jezus van doen hebben. Hij snauwt naar het kind: ‘Hou je handen thuis.’ Maar in het hart van de jonge William woont zoveel verlangen dat hij wakker schrikt en uitroept: ‘Dat ben ik niet. Ik zal hem nooit verwerpen!’ Na zijn droom overdenkt de jongen dat hij enerzijds wil dat iedereen het Christuskind aanneemt, maar anderzijds ook bang is zijn autonomie te verliezen. Het volgende moment gaan zijn gedachten naar de parlementariërs op de heuvel en vraagt hij zich af: ‘Wat zou er gebeuren als het kind zijn hand naar hen uitstrekte?’
 
Ja, inderdaad! Wat zou er gebeuren in onze door etnische trots, economische hebzucht en machtswellust aangedreven wereld, als onze regeringen en wijzelf hem zouden verwelkomen als Zon der gerechtigheid en Vredevorst?
 
*******
 
William Kurelek: Aan de overkant van de hoofdstad, 1976, mixed media op hout, 50 cm x 50 cm (gegevens van het schilderij).
 
Het boek: William Kurelek, A Northern Nativity, Tundra Books, 1976.
 
William Kurelek (1927-1977) werd geboren op een boerderij nabij Whitford in Alberta, Canada. De familie verhuisde later naar Stonewall, Manitoba, waar Kurelek naar school ging. In 1946 manifesteerden zich de eerste symptomen van een psychische ziekte. Na zijn BA behaald te hebben aan de Universiteit van Manitoba ging Kurelek naar het Ontario College of Art, maar stopte tijdens het eerste jaar. Hij werkte hierna in de houtindustrie en reisde vervolgens naar Mexico, waar hij zich inschreef aan de San Miguel Art School. Hier bleef hij twee jaar. In 1952 reisde hij naar Engeland, waar hij voor het eerst hulp zocht voor zijn ziekte bij het Maudley Psychiatric Hospital en in 1953 bij het Netherne Hospital. Hier bekeerde Kurelek zich tot het katholicisme, waarna hij bijbelse onderwerpen ging schilderen. Kurelek verliet Netherne in 1955 en reisde naar Turkije, Griekenland en Israël alvorens in 1959 in Canada terug te keren. In 1960 begon hij te werken aan de 160-delige Passion of Christ serie, die hem wijdverbreide erkenning opleverde. Hij schilderde, schreef en illustreerde boeken tot zijn dood in 1977.
 
Laurel Gasque is Associate Editor van ArtWay. Ze schreef Art & the Christian Mind: The Life & Work of H.R. Rookmaaker. Ze doceert kunstgeschiedenis aan Trinity Western University (Langley, BC, Canada) en christendom en beeldende kunst aan Regent College (Vancouver, BC, Canada).
 
ArtWay beeldmeditatie 23 december 2012